Deventer- Niet de portretten van regenten en burgemeesters, maar de uitvergrote vingerafdrukken van 2264 burgers sieren het nieuwe stadhuis van Deventer. Meestal zijn die genomen van wijsvingers, soms van een pink en een enkele keer, uit protest, van een middelvinger.

Ze was tegenstander van de bouw van het stadskantoor. Daar maakt Loes ten Anscher geen geheim van. Eén van de velen was ze. Niet voor niets sneuvelde er tot tweemaal toe een college van bestuur op het ruim 65 miljoen euro kostende bouwproject in de binnenstad. Maar toen de kogel eenmaal door de kerk was, staakte de kunstenaar haar verzet. “Het besluit was immers democratisch genomen.”

Ten Anscher kreeg zelfs het verzoek om een voorstel te doen voor een kunstzinnige invulling van de 2264 kozijnen die architect Michiel Riedijk in het gebouw had getekend. De royale ornamentiek waarom zijn bureau Neutelings Riedijk bekend staat, kreeg dit keer vorm binnen eindeloze kozijnen, in het atrium, de Burgemeestershof en aan de buitengevel.

Het leek Ten Anscher aardig om binnen die eikenhouten schilderij­lijsten nu eens niet bestuurders en regenten af te beelden, maar juist de burgers van de stad. Op die manier hoopte ze van het stadhuis een echt gemeenschapshuis te maken. Ze wilde de inwoners alleen niet rechtstreeks portretteren, maar via hun vingerafdruk. Die moeten ze binnen immers ook afgeven bij de aanvraag van een paspoort.

Weerstand

Ten Anscher won de prijsvraag en maakte van het verzamelen van de vingerafdrukken en de productie van de raamwerken een publiek evenement waardoor de weerstand tegen het megalomane bouwproject langzaam afzwakte. Met een mobiele bouwkeet van aannemer BAM trok ze tien weekenden door de stad en scande de vingerafdrukken van de mensen die via loting uit het bevolkingsregister waren uitverkoren. “Sommigen weigerden, mensen die de bang waren voor hun privacy gaven wel eens een afdruk van een teen of hiel, terwijl anderen bewust hun middelvinger lieten vereeuwigen, als laatste teken van protest.”

De angst voor de privacy-schending is volgens Ten Anscher ongegrond. Alleen de mensen die hun vingerafdruk afstonden weten waar die in het stadhuis terecht is gekomen. Bovendien: de uitvergrote afdrukken zijn hier en daar omwille van de maakbaarheid aangepast. Er zijn soms verbindingen gemaakt tussen lijnen omwille van de stevigheid. Over het algemeen is niet de hele afdruk genomen, maar een uitsnede ervan, omdat dat grafisch mooier uitpakte. Ontluchtingskanalen in de mallen lieten soms ook zichtbare sporen achter. Een politierechercheur verzekerde Ten Anscher dat het ook zonder die toevoegingen onbruikbare vingerafdrukken zijn. Sterk vervuild, zoals dat in politie jargon heet. Zelfs als de nog altijd niet geïdentificeerde dader van de Deventer moordzaak zijn vingerafdruk heeft gegeven kan hij op basis van zijn raam in het stadhuis dus niet worden ontmaskerd.

Ambachtelijk proces

De productie van de raamwerken was een erg ambachtelijk proces dat met het creatief team in een half jaar werd afgerond. De vingerscans werden via de computer uitvergroot en uitgeprint op papier. Langs die contouren werden de vormen gesneden uit een plak klei. Het hele proces was door iedereen goed te volgen omdat er werd gewerkt in de etalage van een leeg winkelpand. Bronsgieterij Kemner maakte van de klei-ornamenten weer zandmallen, die volgegoten werden met aluminium. Geen vingerafdruk werd twee keer gebruikt. Elk van de 2264 kozijnen is uniek.

Voor aannemer BAM kende het project ook een paar technische uitdagingen, vertelt werkvoorbereider Theo Salomons. De panelen zijn bovenin scharnierend gemonteerd, zodat ze kunnen worden opengeklapt om te reinigen. Onderin zijn ze met een soort bedhaken gefixeerd. Omdat aluminium in hout met regenwater snel zwarte strepen veroorzaakt, zijn die onderdelen uitgevoerd in roestvaststaal. Dat geeft weer het gevaar van corrosie omdat aluminium een minder edel metaal is dan rvs. Om direct contact tussen de twee metalen te voorkomen zijn over de rvs draadeinden die in het eikenhout zijn geschroefd eerst een soort rubberslangetjes geschoven. Prettige bijkomstigheid is dat de aluminium panelen daardoor rustiger in de haken zitten en niet klapperen.

De logistiek vroeg ook om aandacht. Alle unieke panelen waren vooraf aan een bepaalde plek toegewezen en moesten dus in de goede volgorde op de bouwplaats komen. Panelen verwisselen, ook al hadden ze hetzelfde formaat, was uit den boze want dat zou het grafische beeld doorbreken. “We moesten dus goed opletten en alles strak organiseren, maar dat is niet iets waar je als werkvoorbereider wakker van ligt.”

Salomons heeft zijn eigen vingerafdruk niet in het project verwerkt. Evenmin als Ten Anscher. Maar ook architect Michiel Riedijk is niet terug te vinden tegen de gevel. Alleen inwoners van Deventer mochten deelnemen. “We hebben een mooie dwarsdoorsnede van de bevolking in de keet gehad: De oudste bewoner was 96, de jongste drie weken. En hun sociaal-economische achtergrond was minstens zo divers.”

In maart kunnen alle deelnemers tijdens een voorbezichtiging op zoek naar de eigen afdruk. Behalve dus architect Michiel Riedijk, want die woont in Rotterdam. Hij heeft natuurlijk meer dan genoeg kansen gehad om zijn stempel te drukken op het gebouw.

Stadh

Bron: Cobouw